Diplomasi Tarihi 3 - Kürt Dosyası 1972-1975

ABD’nin İran’la birlikte yürüttüğü ve İsrail’in de desteklediği 1972-75 gizli ve örtülü Kürt operasyonu, ABD’nin bölgede Kürt meselesine ilk güçlü müdahalesidir. Moskova’yla başlarda iyi ilişkileri olan, bir süre orada bulunan ve ABD istihbarat raporlarına göre “Kızıl Molla” lakaplı Molla Mustafa Barzani ilerleyen yıllarda başında olduğu Irak Kürt hareketini bölgede önemli bir aktör haline getirmiştir. 1961-1970 yılları arasında Irak’ta etkili olan Barzani’nin liderlik yaptığı Kürt isyanı, 1970’te Irak Kürtleri ile Bağdat merkezî hükümeti arasında, Kürtler lehine ciddi siyasi kazanımlar içeren bir anlaşmayla sonuçlanmış olsa da, Irak Hükümeti bu anlaşmanın hükümlerini yerine getirmemiştir. Irak ile Sovyetler Birliği arasında 1972’de imzalanan antlaşmadan rahatsız olan, bölgede ABD’nin jandarması rolünü üstlenen İran Şahı Rıza Pehlevi’nin ABD’yi ikna etmesiyle, CIA-Savak ve Mossad’ın Irak Kürtlerine gizli ve örtülü operasyonu başlamıştır. Böylelikle, ABD’nin siyasi ve askerî desteğini kazanmak için yıllardır uğraşan Barzani bu amacına ulaştığını düşünmüş ve 1973’teki mülâkatında bir gazeteciye, “ABD’ nin 51. Eyaleti olmaya ve size petrol sağlamaya hazırız” açıklaması yapmış, bu cümle Barzani hareketinin bölgesel siyasetteki temel mottosu olmuştur. ABD ise Barzani ve Kürtleri küresel ve bölgesel stratejide çok kullanışlı bir manivela olarak görmüştür ve “Kürtler Bağdat hükümetine karşı bir baş belası olarak kalmalıdır” derken Kissinger, ABD’nin Ortadoğu’daki politika ve operasyonlarının gelecekteki seyrinin de ipuçlarını vermiştir.