Adana’da Sosyal ve Ekonomik Hayat

Şer'iyye Sicilleri, Osmanlı tarihinin idari sosyal ve ekonomik yapısının ortaya konulmasında önemli bir
yere sahiptir. Şehir tarihi çalışması yapanlar için bu defterler mutlaka başvurulması gereken birinci elden
kaynaklardır. Sicillerde o dönemde nüfus, cemaatler, aşiretler hatta sıradan olaylara dahi ulaşabilmek mümkündür.
Bahsi geçen defterler şehirde bulunan vakıflar, cami ve mescitler, medreseler, evler hakkında zaman zaman önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Şehirdeki meslek gurupları, ticaret, fiyatlar ve vergiler şer'iyye sicillerinde yer
almaktadır. Şer'iyye sicilleri toplum ve şehir tarihinin aydınlatılmasını sağlayacak çok geniş bir yelpazeye sahiptir.
Bu çalışmada; 70 Numaralı Adana Şer'iyye Sicili'ne dayanılarak Adana'nın 1815-1821 yılları arasındaki
idari, sosyal ve ekonomik yapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Eser şehir tarihi çalışmalarına küçük de olsa bir
katkı sunmayı amaçlamaktadır. Şer'iyye sicili sayısı bakımından Adana oldukça zengindir. Çalışılan defter
sayısının ise bu orana göre yetersiz olduğunu belirtmek gerekir. Bu konudaki bir eksikliğin giderilmesi açısından çalışma önemli görülmektedir.
Eser giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında şehirle ilgili genel değerlendirmeler yapılmış;
Türklerde ve İslam dünyasında İslam şehrinin tarihi gelişimi, sonraki süreçte ilk Türk-İslam devletlerinde ve
Osmanlı Devleti'nde şehir hakkında genel bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde Adana'nın coğrafyası ve tarihi
anlatılmıştır. Üçüncü bölümde şer'iyye mahkemeleri ve çalışanlarına değinilmiştir. Ayrıca şer'iyye sicillerininşehir tarihi açısından önemi üzerinde durularak, çalışılmış Adana şer'iyye sicilleri tanıtılmış ve çalışmaya konu
olan sicilinin özellikleri anlatılmıştır. Üçüncü bölümde 70 Numaralı Adana Şer'iyye Sicili'ne göre Adana'nın idari, sosyal ve ekonomik tarihi tahlil edilmeye çalışılmıştır. Bu bölümde Adana'nın sancak, kaza, nahiye, köy ve
mezraları; evleri, mahalleleri, aşiretleri ve vakıfları üzerinde durulmuştur. Ayrıca Adana'daki esnaf gurupları
belirtilerek narh, fiyatlar, vergiler ve tarım hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Dördüncü bölümde sicilin
transkripsiyonu verilmiştir.
Belgeler genellikle okunaklıdır. Defterde okunamayan kısımlar (…) üç nokta ile okunuşunda kesinlik
olmayanlar (?) ile gösterilmiştir. Silinmiş olduğundan okunamayan kısımlara (okunamadı) yazılmıştır.