Aile, Hukuki Hayat ve Şeyhülislam

Osmanlı Aile Hukuku Üzerine 1001 Fetva (16.-18. Yüzyıllar)

Osmanlı ilmiyesinin en üst mevkiinde bulunan şeyhülislâmların kendilerine sorulan şer'î hukuki sorulara verdiği cevaplar, başka bir ifadeyle fetvalar hukuki hayatta meydana gelen meselelerin mahiyeti yanında meri hukuk sisteminin bu meselelerin halledilmesine yönelik resmi siyaseti hakkında da birinci elden veri sunan tarihsel kaynaklar arasında yer alır. Osmanlı hukukunun pratik meseleleri ve halledilme biçimleri hakkında bakılacak asıl kaynak mahkeme sicilleridir. Fakat şeyhülislâm fetvalarının mahkemeye intikal eden birçok davanın halledilmesine yardım etmenin yanında hukuki sorunları kendi başına halletme işlevi de vardır. Osmanlı hukukunun pratik meseleleri ve halledilme biçimleri hakkında sadece mahkeme kararlarıyla yetinecek bir araştırma, fetvanın yarı-yargısal uyuşmazlık giderici işlevini ihmal etmiş olacak ve eksik kalacaktır. Bu çalışma başta Osmanlı aile hukuku olmak üzere sosyal bilimlerin muhtelif alanlarında veri kaynağı olarak kullanılabilecek birçoğu yazma hâlindeki mecmualardan derlenmiş gerçek hukuki hayatı yansıtan 1001 şeyhülislâm fetvasının çeviri yazısını içermektedir. Derlenen fetvalar şeyhülislâmlara bizzat yöneltilmiş olup gerçek hukuki hayattan izler taşıyan zaman, mekân, kişi ve olay anlatımları içeren meselelerle ilgilidir.