Bahri Memlükler Döneminde Dımaşk Kadılkudatları (1266-1382)

İslâm Tarihinde kâdılkudatlık müessesesi ilk defa Abbâsîler'de (132-656/750-1258) görülmektedir. Müessesenin ortaya çıkışından sonra zaman içerisinde köklü değişiklikler meydana gelmiştir. Nitekim Memlükler döneminin (648-923/1250-1517) ilk yıllarında seleferi Eyyûbîler gibi sadece Şâfiî kâdılkudât tayin edilmişti. Ancak Sultan Baybars, önce başkent Kahire'de birkaç ay sonra da Dımaşk'ta Şâfiî, Hanefî, Mâlikî ve Hanbelîler'den birer
kâdılkudât ataması gerçekleştirmiştir. Baybars'ın bu uygulaması, devletin yıkılışına kadar
devam ettirilmiştir. Çalışma, yaklaşık iki buçuk asır süren bu uygulamanın başladığı Bahrî Memlükler dönemi ile sınırlandırılmıştır.

Memlükler döneminde dört mezhepten birer kâdılkudât ataması, Dımaşk'ta ilmî hayatın canlılığı ve Dımaşk'ın başkent Kahire ile olan yoğun ilişkisi ilgi çekicidir. Bunun yanı sıra Dımaşk kâdılkudâtlarını incelemek, adlî vakalara, mezâlim mahkemesi ile yargının işleyişi-ne ve dönemin önde gelen âlimlerine dair bilgi edinmeyi sağlar. Bu, aynı zamanda söz konusu âlimlerin ilmî ve siyasî ilişkileri hakkında ipuçları elde etmeyi, medreseler başta
olmak üzere ulemâ ailelerinin izini sürmeyi de gerektirmektedir.