Bir Türk Ailesi Rif’at Paşa Sülalesi

Louis Pasteur'ün 1885'te kuduz hastalığına karşı aşı geliştirmesinden sonra Osmanlı Sultanı 2. Abdülhamid Han bakteriyoloji ihtisası için iki doktorunu, Hasan Zühtü Nazif Bey ile Mehmed Rif'at Hüsâmeddin Bey'i, Mart 1890 - Ekim 1892 tarihleri arasında Paris'e gönderir. İki Türk doktor Val-de Grâce Askerî Tıp Okulu (Hastahanesi)'nde ihtisaslarını yaptıktan sonra, Pasteur Enstitüsü'nde Dr. Roux'un nezaretinde kurs görerek kuduz aşısı yapmayı öğrenirler.

Hasan Zühtü Nazif Bey yurda dönüşünden sonra Dr. Hüseyin Remzi Bey'in 27 Temmuz 1892'de açtığı Telkîhhâne-i Osmânî (Osmanlı Aşı Evi)'ne 1894'te müdür olarak atanmış, ancak 1897'deki Türk-Yunan Savaşı'nda Teselya cephesinde tifüsten ölümü üzerine müdürlüğe 1897-1908 / 1909 yılları arasında Mehmed Rif'at Hüsameddin Paşa atanmıştır.

Telkîhhane-i Şâhâne Müdürlüğüne getirilen Dr. Mehmed Rif'at Hüsâmeddin ise 1900'de Telkîhhane-î Şahane'de bir aşı mektebi açmış ve bu aşı mektebinde haftada bir gün nazarî ve haftada iki gün de pratik ders vermiştir.

Dr. Mehmed Rif'at Hüsâmeddin Telkihhane-i Şâhâne müdürü iken çiçek hastalığı üzerinde araştırmalar yapmış, hattâ çiçek hastalığının seyrini hafifletici bir serum da hazırlamıştır. 1900 (Hicrî 1318) yılında Telkîhhâne'nin yedi yıllık ilmî mesaisini gösteren Telkîhhâne istatistiğini yayımlamıştır. 127 sahifelik bu eser Türkiye' de çiçek aşısı tarihi açısından çok önemli bir kaynak olmuştur.

Veteriner mekteplerinde de bakteriyoloji dersinin okutulmasına ilişkin 2 Şubat 1309 (= 1893) tarihli irade çıkınca, Sultanahmet (Kabasakal Sokağı'ndaki) Mülkiye Baytar Mektebi'nin Fenn-i Mikrobî hocalığına Paris'ten yeni dönmüş olan Dr. Mehmed Rif'at Hüsâmeddin atanmıştır. Bu görev 1909'da Prof. Dr. Mehmed Rif'at Hüsâmeddin Paşa'nın üniversite hocalığından ayrılmasına kadar sürmüştür.

Prof. Dr. Mehmed Rif'at Hüsâmeddin Paşa Baytar Mehtebi'nde Mehmed Akif Ersoy'un da hocası olmuştur. Mehmed Akif Ersoy anılarında Rif'at Paşa'nın Louis Pasteır ve kuduz aşısı ile bilgiler verdiğini nakletmektedir.