Çöpten Gemi, Sinekten Kaptan, Tâhirü'l-Mevlevî'nin Mevlânâ ve eseriMesnevî'ye dair bazı yazılarını bir araya getirmektedir. Kitabın adıMesnevî'de geçen bir hikâye ve bunun üzerine Tâhirü'l-Mevlevî'nin kaleme aldığı yazının başlığından mülhem.
İlk yazıKonya Halkevi Kültür Dergisi, Mevlana Özel Sayısı'nda 1943'te yayımlanan bir mektup. Konya Halkevi Kültür Dergisi'nin "Hazret-i Mevlânâ'nın hayatıyla felsefesinin tahlili teklifine" Tâhirü'l-Mevlevî'nin bir yazıyla cevap vermesidir. Dolayısıyla yazı Mevlânâ'nın hayatı ve düşüncelerine dair müellifin değerlendirmeleridir.
İkinci yazı kitaba adına verenÇöpten Gemi, Sinekten Kaptan.Bu yazıİslâm Yoludergisinin 4 Kasım 1948 tarihli nüshasından alınmıştır.
Mesnevî'den Özana başlığı altında müellifin, İlim•Hikmet•Tevbe•Zikir•Tefekkür•Muhabbet•Aşk•Bekârlık-Evlilik•Namaz•ZekâtkonularındaMesnevî'den seçtiği pasajlardan meydana gelmekte. Bu bölümİslâmın Nûrudergisinde 1951-1953 tarihleri arasında yayımlanmıştır.
Hazret-i Mevlânâ'nın Münâcatıbaşlığını taşıyan son kısım ise yineİslâmın Nûru dergisinde 1951 yılında yayımlanan yazıların derlenmesinden meydana gelmektedir.