Felsefece

Ölümü son yapan nedir? Doğumu başlangıç sayma. Bu ise saymaya 1'den başlamaktır, oysa Bir'de hiçbir başlangıç yoktur, dolayısıyla son da. Her canlı, sonlu oluşunun içsel olarak farkındadır, oysa başlayan her şey zâten bitmiş demektir; çünkü başlangıcın sonuyla birleşmediği hiçbir çizgi kapanmaz, değilse de başlangıç sonu içermez. Kapanan bir çizginin ise aslında başlangıcın sona ve sonun da başlangıca bitmek tükenmek bilmeyen devri olduğu ortaya çıkar. Ne var ki bu devir, sadece doğum ve ölüm yoluyla her canlı için bir kez değil, aynı zamanda, mevcût olan her şey için her ân söz konusudur. Gerçi bilmezler ama fânilerin hürriyeti mecburiyetlerinin idrakinde gizlidir, ancak onların sandıkları gibi seçim yoluyla aslında zâten zorunlu oldukları şeyleri boşu boşuna yüklenmede değil, zorunlulukları yine zorunlu olana bırakmada hakîkî anlamını bulur. Zorunlulukların en başta geleni ve seçim vehminin müsebbibi ise, yüklerin en ağırı ve taşınmazı olan kendine müstakil varlık atfetmedir. Bu yüzden, ölüm yoluyla bunun ne hak ne de hakikat olmadığının ispatı zorunludur; çünkü sonsuz ve ölümsüz olan, sadece, olması zorunlu olandır. Bunu anlayan bir fâni ise sayıdan, saymadan ve daha önemlisi biriktirmeden ve buna bağlı her türlü yükten kurtulur ve kuşlar kadar hür olur. (İki Sayı Arasında Geçen Tuhaf Bir Diyalog, sayfa 199)