Gülistan

Şirazlı Sa'dî'nin (öl. 1292) Gülistan'ı asırlar boyu bütün dünyada ve özellikle Anadolu'da bir ahlâk kitabı olarak büyük ilgi görmüştür. Bu özelliği ve üstün edebî niteliği Farsça'da ve başka dillerde benzerlerinin yazılmasına yol açmıştır. Bu eseri için söylediği şu beyitler, bugün artık bir gerçeğin ifadesidir:

Bir tabak gül, ne işine yarar? Benim Gülistan'ımdan bir yaprak götür.

Bahçe gülü beş altı gün kalır, bu Gülistan'sa, daima güzeldir.

Gülistan, şu bölümleri içermektedir:

1- Padişahların davranışı
2- Dervişlerin ahlâkı
3- Kanaatin fazileti
4- Susmanın faydaları
5- Aşk ve gençlik
6- Düşkünlük ve yaşlılık
7- Terbiyenin etkisi
8- Sohbet/bir arada yaşama adabı

GÜLİSTAN'dan:
* Üç şey sabit kalmaz: Ticaretsiz mal, karşılıklı değerlendirilmeyen bilgi ve siyasetsiz ülke.

* Bir işi yapmakta tereddüt ettiğinde, daha az zararlı olacak olan tarafı seç.
Yumuşak huylu kişilere, kaba söz söyleme; barış kapısını çalana karşı, savaş arama.
Güçlü hâlinde iyilik yapmayan kişi, güçsüzlük zamanında zorluk görür.
İnsanları rahatsız edenden daha talihsizi yoktur. Çünkü musibet gününde kimse dostu değildir.

* Bilgisiz için susmaktan daha iyisi yoktur. Bu doğru işi bilseydi, cahil olmazdı.
Bilgide olgunluğun yoksa, dilini ağzında tutman daha iyidir.
İnsanı dili rezil eder; içsiz cevizi de hafifliği.

* Bilge kişi, söylememekten zarar doğacağında söze başlar;
Yememekten ıstırap duyacağında lokmaya doğru parmak uzatır.
Şüphesiz, sözü hikmet olur, yemesi de sağlık kazandırır.