Hadis Mezhep İhtilaf

Hadisleri anlama yöntemlerindeki farklılıklar ve sünnetin tespiti noktasındaki muhtelif yaklaşımlar, mezheplerin teşekkülünde önemli etkiye sahip amillerdendir. Gerek mezhepsel bazda gerek müstakil olarak âlimler arasında cereyan eden hadis merkezli ihtilaflar ilk asırlardan itibaren gündemde olmuştur. Mezheplerin teşekkülünden sonra biraz daha belirginleşen ve dönemsel olarak manası değişkenlik arz etmekle birlikte "ehl-i hadis-ehl-i re'y ihtilafı" olarak şöhret bulan tartışmalar, hadislerin kitaplaşması noktasında da yönlendirici olmuş, tür edebiyatında yeni usûllerin doğuşuna ve bu usûller doğrultusunda muhtelif türlerde eserlerin telifine zemin hazırlamıştır. Bu süreçte hadisleri görüşlerine referans olarak gösteren mezheplerin, haklılıklarını ortaya koyabilmek için delillerinin tespit edilmesi ve derlenmesi kaçınılmaz olmuştur. Tahâvî'nin Şerhu Meâni'l-Âsâr'ı ile Beyhakî'nin Ma'rifetü's-Sünen ve'l-Âsâr'ı mezheplerin söz konusu delilleri, bunlar etrafında cereyan eden ihtilaflar ve bu ihtilafların ekseriyetle sebebi olan metodolojik farklılıklar noktasında önemli örneklerdir. Hadis literatürüne ait bu iki önemli kaynak çerçevesinde Şafii muhaddis Beyhakî'nin Hanefi muhaddis Tahâvî'ye yöneltmiş olduğu tenkitlerin tespit ve değerlendirilmesi bu çalışmanın konusunu teşkil etmektedir.