Kadın Ruhu - Derun-i Dil

Servet-i Fünûn edebiyatında roman ve hikâyeci kimliğiyle öne çıkan yazarlardan biri olan Mustafa Safveti Ziya'nın bu edebiyatın aktif olduğu 1896-1901 yılları aralığında yazdığı Kadın Ruhu eserinde dört metin bulunmaktadır. Kitapta yer alan "Mahkûm Kalbler", "Hasret Gitmiş", "Düşünüyorum" adlı eserler, mensur şiir türündedir. Bunlardan "Hasret Gitmiş", mensur şiir ile hikâye türü niteliklerini bünyesinde taşıyor görünse de eserde mensur şiir türünün özellikleri daha ağır basmaktadır. Sözü edilen metinlerin yazar anlatıcıları, benzer ruhsal niteliktedirler. Bu kişiler ya giden, ayrılan sevgiliye hasret duymaktadırlar ya da ölen çocuğa acıma ve merhamet hissetmektedirler. Kitaba adını veren "Kadın Ruhu" adlı metin ise hikâye türünün niteliklerine sahiptir. Altın yüzük nesnesi etrafında kurgulanan eserin ana kahramanları, Pâkize ve Nimet adlı genç kızlardır. Altın yüzük, şatafat içinde yaşayan Pâkize şahsında üst tabakadaki insanların meta odaklı yaşamlarını yansıtan işlevsel bir eşya konumundadır.
Safveti Ziya'nın Ma'lumat dergisinin 1897 yılındaki 67, 68, 69 ve 70. sayılarında yayımlanan ve kitaplarında yer almayan "Derûn-ı Dil" hikâyesi, iki gencin aşkını konu edinir. Metnin ana kahramanı Şekip'tir. Diğer kişiler Şekip'in sevgilisi, kız kardeşi Nimet ve hizmetçilerdir.