Kelamın Nesne Kuramı

İslâm düşüncesinin kurucu unsurlarından biri olarak kabul edilen kelâm ilmi, tarihsel olarak Müslümanların inanca dair esaslarını tespit etmenin yanında, gerçeklik algıları ve nesnelere dair kavrayışları üzerinde de önemli etkiler oluşturmuştur. Bu çalışmada, klasik dönem kelâmında geliştirilen cisim, hareket ve nedensellik gibi nesne kuramıyla ilişkili görüşler, ünlü Eşʿariyye kelâmcısı İmâmü'l-Haremeyn el-Cüveynî (ö. 478/1085) örneği üzerinden ele alınmaktadır. Kelâm ilminin İslâm dünyasında oldukça etkili olduğu bir çağda yaşayan Cüveynî, klasik dönem kelâmını, kuramsal ve kavramsal alanlarda kemâle erdiren kişi olarak tanınır. Cüveynî'nin temsîl gücünün oldukça yüksek oluşu onu, kelâmcıların inanç sistemleriyle nesne kuramı arasındaki ilişkiyi araştırmayı amaçlayan bir çalışmanın ideal örneklerinden biri haline getirmektedir. Cüveynî'nin cisim, nedensellik ve hareketle ilgili kendi görüşlerini ortaya koyarken diğer düşünce gruplarının görüşlerine de yer vermesi İslâm düşüncesinde bu konuda üretilen farklı yaklaşımların da görülmesini sağlamaktadır.