Kitabü'l-Üstüvani - Üstüvani Mehmed Efendi Risalesi

17. yüzyıl vâizlerinden biri olan Üstüvânî Mehmed Efendi (1608-1661), bu yüzyılın didaktik dil kullanan dinî şahsiyetlerden biridir. İyi bir medrese tahsili gördüğü anlaşılan Üstüvânî, Ayasofya Camii vâizliği ve daha sonra sarayda sultan vaizi olacak kadar önem atfedilen bir din adamı olmakla, toplumsal güven ve gücü de kazanmıştır ve "Sultânü'l-vâizîn" ünvanıyla anılmıştır.

Toplumsal etkisi büyük olan bir şahsiyetin din anlayışı ve söz dağarcığı, hem kendi zihniyetini, hem de dönemin sosyal yapısının zihniyetini yansıtır. Din ve tebliğ dilinin 17. yüzyıldaki görünüşünün ortaya çıkarılması için bu tür çalışmalar önemlidir.

Yaşadığı dönemde toplumsal etkisi bir hayli fazla olan Üstüvânî'nin din dilini nasıl kullandığının tespit edilmesi için, öğrencisi tarafından tutulan ders notlarından oluşan ve ona izâfe edilen Risale-i Üstüvânî (Kitâbü'l-Üstüvânî, Kitab-ı Üstüvânî) adlı ilmihal kitabında kullanılan dili ortaya çıkarmak gerekirdi.

Bu çalışma, Osmanlı tarihinde toplumsal olaylarla yaşanan bir döneme eskisi olan bir şahsiyet olan Üstüvânî Mehmet Efendi'nin, toplumu etkileyen dilinin tespit edilmesi amacıyla kaleme alınmıştır.