Melek İmgesi

Yazarın kendisi açısından da umulandan daha uzun soluklu olup ancak ilk ayağı yazı'ya dökülebilmiş olan 'kültürler-dinlerarasılık' gibi içinde yaşadığımız dönemin başat izleklerini içeren bu çalışmada temel amaç biri I. Dünya Savaş'ının diğeri II. Dünay Savaş'ının yıkım ve kıyımlarını bizzat yaşamış olan iki Avusturyalı yazarın, Rainer Maria Rilke'nin (1875-1926) Duino Ağıtlar'ındaki ve Hertha Kraeftner'in (1928-1951) Bir Meleğin Yakarışı ve Dular adlı yapıtlarındaki 'melek' imgesini karşılaştırmalı olarak ele almaktır. Dünya edebiyatına mal olmuş Rilke'yi kültürler ve dinlerarası diyaloğa katkısı açısından Goethe'ye yaklaştıracak denli önemli ancak şimdiye dek hiç ele alınmamış bir yönden ( yanlızca Annemarie Schimmel ve bir kaç yazar değinmiş) mercek altına alan çalışma Duino Ağıtları'daki meleği islamiyete yakınlığı açısından irdeliyor ve böylece şairin kendisi bu bağlantıyı net olarak açıkladığı halde islamiyete karşı önyargılar nedeniyle 2000 'li yıllara dek neredeyse hiç ele alınmamış adeta sansüre uğratılarak yoksanmış üzeri örtülmüş bir gerçek gün ışığına çıkıyor. Rilke "Her bir melek korkunçtur" diye başlayan ünlü Duino Ağıtları'nın meleğini 13. XI 1925'te Polonyalı çevirmen Witold Hulewicz'e yazdığı mektupta şöyle betimliyor; "Katolik inancındaki ölüm öteki dünya ve sonsuzluk kavramları ağıtlardaki y ada sonelerdeki kkavramlarla bir tutulursa, onların çıkış noktasından tümüyle uzaklaşır ve giderek derinleşecek bir yanlış anlamaya neden olunur .Ağıtlardaki meleğin Hristiyanlığın meleğiyle hiç bir ilişkisi yoktur. (Daha çok islamiyetin meleğiyle ilişkilidir.) "İşte elinizdeki çalışmanın bu ilk ayağı parantez içinde yer alan bu sözleri bir dedektif titizliğiyle inceleyip deşifre etmeye odaklanıyor.

Temelde yazıdan yola çıkarak kökeni kadim inanışlara dayanan ve tek tanrılı üç büyük din için kutsal sayılan "Melek" imgesi aracılığıyla farklı ulusların kültürlerin ve dinlerin diyaloğuna katkıda bulunmayı hedefleyen karşılatırmalı yazımbilim kapsamında yer alan bu çalışmanın yeni başlanan ikinci ayağındaysa ülkemizde pek tanınmayan sıra dışı bir Avusturyalı kadın şair olan Hertha Kraftner bulunuyor. Kraftner günce türündeki Bir Meleğin Yakarışı ile dört şiirden oluşan bir şiir dizisi olan Dualar adlı metinlerinde Rilke'nin Duino Ağıtları'ndaki meleğine açık göndermeler yaparak bir melek imgesi yaratmıştır. Dünyanın ilk büyük savaşını yaşayan Rilke'nin Nietzsche'nin üstinsan'ını andıran ama ondan çok varlığıyla islamiyetin kamil insanına ayna tutan meleğin dünyanın en büyük yıkımlarını yaratan insanlara en asli varlığını gerçekleştirmesi ödevini gösteren bir imge olarak herşeye rağmen insana insanlığa duyulan inancı simgeliyor. Çocuk yaştayken maddi manevi şiddetine maruz kaldığı ikinci dünya savaşı'niın yüreğinde açtığı derin yaraları bir türlü saramayan ve daha 23 yaşındayken yaşamdan kendi arzusuyla istifa ederek çekip giden Kraftner 'in Hristiyanlıktan izler taşıyan meleği ise herşeye rağmen yaşamda tutunabilecek bir varlık bir melek kadar kutsal olan bir insana duyulan özlemi anlatıyor. Ancak Kraftner'in meleği hristiyanlıktan izler taşırken Rilke'nin meleği islamiyetle ve tasavvuf felsefesiyle derin bir ilişki içindedir. Burada okura söz konusu metinlerde saptadığımız Melek imgesi ekseninde bize yazın aracılığıyla farklı dinler ve kültürler arasında diyalog kurma imkanı veren bu geniş kapsamlı çalışmanın ancak (bitirebildiğimiz) Rilke'nin on şiirden oluşan Duino Ağıtları'ndaki meleğini irdeleyen ilk bölümünü sunabiliyor ve ikinci bölümde okur'la yeniden görüşmeyi umuyoruz.