Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları

Bu çalışma, 19. asrın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti sınırları içindebaşlayan modern misyoner hareketlerini ve Müslüman olmayanhalkın uluslaşma sürecine girmelerinde rol oynayan yabancı okullarkonusunu ele almaktadır. İngiliz, Fransız, Rus, İtalyan, Alman,Avusturya ve Amerikan devletleri tarafından himaye edilen yabancıokulların, faaliyette bulundukları bölgeler, öğretmen-öğrenci sayıları,açılış tarihleri, Osmanlı Devleti ile olan ilişkileri, denetimleri gibidetaylar ilk defa bu ölçüde arşiv malzemesi kullanılarak incelenmiştir.Çalışmada, bugünlerde kilise evler şeklinde ortaya çıkan misyonerhareketlerinin, bundan yaklaşık 200 yıl önce küçük odalarda nasılbaşladığı arşiv belgeleri yardımıyla gözler önüne serilmektedir.Müslüman öğrencilerin bu okullara devam etmelerinin kanunlarlayasak edilmesi, hatta 2. Abdülhamit tarafından dine ve vatana ihanetleeşdeğer tutulması bile bu okullara gidilmesini engellememiştir.

Sömürgeci devletlerin himaye ettikleri misyonerlerin kontrolündekiokulların varlıklarını zorla kabul ettirmek üzere Osmanlı sularınadonanmalar sevk edebildikleri, basit bir borç olayının önemli birvatan toprağının işgaline sebep olabileceği çalışmanın detaylarındabulunmaktadır. 1. Dünya Savaşı sonrasında yukarıda bahsedilendevletler tarafından işgal edilmeye çalışılan Osmanlı toprakları ilemisyoner faaliyetlerinin yoğunlaştığı bölgeler karşılaştırıldığında
bunların aralarında tam bir paralellik görülmesi ise günümüzdeüzerinde düşünülmesi gereken önemli bir husustur.

Bugün ülkemizin gündeminde bulunan bazı problemler kaynağınınbu misyonerler tarafından hazırlanan plan ve haritalar gizli olduğuunutulmamalıdır.