Sesin Büyüsü Hovsep Kurbanyan’ın Vantrilok Oyunları ve Mizahi Anlatıları

Hovsep Kurbanyan üzerine çalışmaları var Dr. Zehra Hamarat Yardımcı'nın. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde vefat etmiş olan bu çok yönlü insandan eski köşe yazılarında anılar, anekdotlar okurduk. Hakkında bilinenler çok sınırlıydı. Hakkındaki tek Ermenice kaynak geçtiğimiz yıllarda Hamarat Yardımcı'nın gayretiyle Türkçeye kazandırılmıştı (Hovsep Kurbanyan'ın Vantrilok Oyunları, Haz. Zehra Hamarat, Çev. Sarin Akbaş, Turku- az Yayınları, İstanbul: 2020). Kurbanyan'ın Ermeni harfli Türkçe edebiyata olan katkılarıyla da ilgilenen Hamarat Yardımcı'nın bu konuda yazılmış bir makalesi bulunuyor (Hovsep Kurbanyan'ın Romanlarının ve Katkıda Bulunduğu Eserlerin Türk Kültürü İçindeki Yeri, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 44, 2023, s. 1606-1627). Hamarat Yardımcı, bu kez Sesin Büyüsü ile yine Hovsep Kurbanyan üzerine düşünme- ye ve onun vantrilok oyunlarını ve mizahi anlatılarını ele almaya devam ediyor. Bir gösterim sanatı olarak az bilinen vantrilok oyunları, Hovsep Kurbanyan örneğinde ele alınıyor, konuyla ilgili bilgi birikimimiz biraz daha genişletiliyor. Zor işleri kolaylaştırmanın yolu çok çalışmaktan geçiyor: İşte örnek...
M. Sabri Koz
Halk bilimi araştırmalarının hiçbir zaman tam olarak üzerinde mutabık kalınamamış çalışma alanları içinde neredeyse hiç adı anılmayan bir konudur vantrilok icraları. Konunun eğlence yönü vardır, mizah kategorisinde yeri vardır, toplumsal ve kültürel iliş- kiler bağlamında önemi vardır. Vantrilokların biyografilerinin tespit edilip incelenme- si, bu kapsamda elde edilebilen metinlerin folklorik açıdan değerlendirilmesi halk bilimi çalışma sahasının genişliğini gösterebileceği gibi yeni araştırmalara da kapı aralayıp kaynaklık edebilecektir.
Prof. Dr. Abdulkadir Emeksiz
İçten, özgün ve şaşırtıcı bir eser... Zehra Hamarat Yardımcı'nın bu çalışması kültür tarihimizin neredeyse el değmemiş derinliklerine ışık tutuyor. 19. yüzyıl İstanbul'unun sokaklarında, eğlence mekânlarında, vapurlarında ve dost sohbetlerinde bir İstanbul beyefendisi Hovsep Kurbanyan'a eşlik ederek gezme olanağı sağlıyor. Bir yandan bu yoldaşlığın keyfini çıkarırken bir yandan da vantrilokluk gibi çok da aşina olmadığımız bir sanat dalının en erken icralarına tanık oluyoruz... Derken bu yolculuğun tadını çıkaran, gülümseyen ve rahatlayan okuyucuyu mizah felsefesi ve kuramlarıyla ilgili en merak uyandırıcı sorulardan biri karşılıyor...Kendimizi neden alaya alırız? Zamanlar, fikirler, sanatlar ve insanlar arasında heyecanlı bir yolculuk sunuyor Sesin Büyüsü...
Dr. Evrim Ulusan Öztürkmen