Usul-i Tedris ve Tederrüs: Osmanlı'da Eğitim - Öğretim Yöntemleri

Melekzâde Fuad Efendi tarafından 1897 yılında kaleme alınan Usûl-i Tedrîs ve Tederrüs yani günümüzdeki karşılığıyla Eğitim ve Öğretim Yöntemleri kitabı dönemin şartları içerisinde değerlendirildiğinde hem kapsam hem içerikteki nitelik bakımından değerli bir eserdir. Melekzâde Fuad Efendi bu eseriyle batı tarzı okullardaki eğitim-öğretim usulüne sistematik bir bakış sunmuştur. Çünkü ortaya koyduğu bilgiler ve savunduğu yöntem ve teknikler modern peda- goji anlayışıyla neredeyse birebir örtüşmektedir. Melekzâde Fuad Efendi'nin günümüzde fazlasıyla batılı pedagogların düşüncelerine münhasır kalmış ve alıntılarına boğulmuş pedagoji anlayışından farklı olarak yerelliği ve öz kaynaklara müracaat etmeyi de ihmal etmeden ortaya bir sistem ve düşünce koyması önemlidir. Bu durum günümüz eğitim bilimcilerinin salt çeviri eser- lerle ya da tamamen batılı pedagogların kuram ve uygulamalarına bağlı kalarak ortaya koydukları pedagoji kitaplarına kıymetli bir eleştiri niteliğindedir.
Melekzâde Fuad Efendi, Usûl-i Tedrîs ve Tederrüs adlı eserinde gerek dinî kaynaklardan gerekse Antik Yunan, Avrupâî şahsiyetlerden dengeli bir şekilde yararlanarak düşüncesini desteklemektedir. Örneğin bazı yerlerde ayetlere gönderme yaparak eğitimin dinî arka planını ifade etmektedir. Yine bazı yerlerde Eflatun ve John Stuart Mill gibi filozofların düşüncelerine yer vererek kitabını güçlendirmektedir. Melekzâde Fuad Efendi'nin eserinde döneminin eğitim-öğretim sürecinin işleyişine dair detaylı bilgileri bulmak mümkündür. Bu da dönemin eğitim sistemini anlamak için farklı kaynaklardan parça parça bilgiler tedarik etme arayışı yerine bu bilgilerin büyük bir kısmına tek bir kaynaktan ve siste-matize edilmiş bir şekilde ulaşılmasını sağlar. Bu yönüyle gerek eğitim tarihçileri, gerek pedagoglar ve gerekse öğretmen ve ebeveynler için önemli bir başyapıt niteliği arz etmektedir.