Zazacanın Fonolojisi

Kürtçede dil ve edebiyat çalışmaları erken bir dönemde başlamış olsa da Zazaca (Kirmancî, Dimilî, Kirdî), ilk yazılı metinlerini ancak 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında vermeye başlamıştır. P. I. Lerch'in, 1857 yılında yayımladığı tekstler dışında, ilk telif eser 1899 yılında Mela Ehmedê Xasî tarafından verilmiştir. Osman Esad Efendi, mevlidini 1903 yılında yazmış ama mevlit ancak 1933 yılında Şam'da basılmıştır. 1947-1948 yılları arasında Şêx Muhemmedê Şêx Ensarî, Me'lumatê Dînîye adıyla bir fıkıh kitabı ve Raro Raşt adıyla bir akide kitabı yazmıştır. 1960'lı yıllarda ise Şêx Selahadîn Beyatname adlı kitapçığı/broşürü yazmıştır. Zazacada uzunca bir süre klasik edebiyat alanında ürün verilmiştir. İlk modern yazım örnekleri 1960 yıllarında yayımlanmış olan Roja Nû adlı dergide yayımlanmış olsa da 1979 yılında çıkan Tîrêj dergisi, Zazaca modern edebiyatın öncüsü olarak kabul edilebilir. Bu çalışma, bahsedilen sürecin meyve-
lerinden biridir. Disiplinler arası olan bu çalışmada Zazaca fonolojik olarak ince-
lenmiş; Dêrsim (Tunceli), Sêwregi (Siverek) ve Çewlîg (Bingöl) ağızları karşılaş-
tırımalı olarak analiz edilmiştir. Zazaca konuşulan bölgelerden örneklem olarak seçilen bu üç ağız; sesler, seslerin özellikleri, vokal ve konsonant sesler, ses olayları ve ses olaylarına folklorik metinlerden örnekler, aynı sözcüğün sesletimi gibi özellikleri yönünden karşılaştırılmıştır.