Kullanışlı Düşmanlar

“ESKİDEN İTALYANLAR DÜNYANIN EFENDİSİYDİ; ŞİMDİ İSE TÜRKLERİN İMPARATORLUĞU BAŞLIYOR…” Geleceğin Papa II. Pius’u, Eylül 1453’te yazdığı mektubunda Avrupalıları yaklaşan Türk tehlikesine karşı böyle uyarıyordu. İstanbul’un fethinden 18. yüzyıla kadar pek çok Avrupalı yazar, Osmanlı İmparatorluğu’na neredeyse saplantılı bir ilgiyle baktı. Batılıların Osmanlılara olan ilgisine korku ve güvensizlik de eşlik etti. Avrupalılar, bazen savaşlarla bazen de elçiler vasıtasıyla Osmanlılar hakkında bilgi almaya çalıştılar. Bu bilgiler zamanla ölçüsüz dedikodulara ve bir gizeme dönüştü. Avrupalılar, bu büyük imparatorluğun yükselişini ve genişlemesini izlerken hem hayranlık hem de endişe duyuyorlardı. 16. yüzyılda papalık ve Avrupa, kendi içindeki krizleri çözmek için Türk korkusunu kullanarak bir liderlik arayışına girdi. Martin Luther, Haçlı Seferleri politikalarının başarısız olduğunu ve halkın kiliseye olan güveninin azaldığını gördü; bu durumu papaya karşı bir savaş başlatmak için kullanmaya çalıştı. Erasmus da Avrupa’nın iç çekişmelerle zayıfladığını ve Türk korkusunu kullanarak eski gücüne ulaşabileceğini fark etmişti. § İstanbul’un fethi Avrupa’da nasıl yankılandı? § Batılılar İslam’a nasıl bakıyordu? § Viyana Kuşatması Avrupa’da nasıl bir korku yarattı? § Türk vergisi ve Türk yardımı nedir? § Kalvenotürkçülük ve Türkopapacılık nedir? § Avrupalılar Osmanlı ordusunun hangi özelliklerine hayrandı? İngiliz tarihçi Noel Malcolm, Kullanışlı Düşmanlar’da bu gibi soruları cevaplarken Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı dünyası üzerindeki etkilerini ve Avrupalıların bu güç karşısındaki tutumunu derinlemesine inceliyor. Malcolm; Machiavelli’den Bodin’e, Voltaire’den Montesquieu’ye kadar birçok ünlü düşünürün eserlerinden yararlanarak, Batı’nın Osmanlı ve İslam algısının karmaşıklığını ve zamanla nasıl değiştiğini ortaya koyuyor. Bu fikirlerin Batı’nın güç, din, toplum ve savaşla ilgili tartışmalarıyla nasıl iç içe geçtiğini gösteriyor. Osmanlıların Avrupa siyaset düşüncesini nasıl değiştirdiğini anlatan Kullanışlı Düşmanlar, tarihseverlere yeni ufuklar açacak.