Uluslar ve Alanlararası Bakışla Salgınlar Tarihi

Veba, kolera, çiçek ve tüm diğerleri… Salgın hastalıklar dünyayı globalleşmeden çok önce de çok defa sarmıştır. Antikiteden moderniteye, mikrobiyoloji, epidemiyoloji ve enfeksiyon hastalıkları disiplinlerinin gelişimine dek, insanlar anlayamadıkları enfeksi-yöz felaketlerle karşılaşmanın çaresizliğini ve korkusunu yaşamıştır. Salgınlar insanoğ-lu için daima zorluklar ve yeni başlangıçlar anlamına gelmiş, toplumsal, siyasal, eko-nomik ve demografik etkileriyle insanlık tarihine yön vermiştir. Bu etkiler gibi tarih boyunca salgın hastalıklarla nasıl mücadele edildiğine dair bilgiler de son derece ilginç-tir. Bu mücadeleler bilhassa, gribin dahi bir yılda yüz milyona yakın can alabileceğinin görüldüğü 1918 grip pandemisinden sonra, XX. yüzyıl boyunca gerçekleşen medikal (prevantif, terapötik, profilaktik) atılımlar ve kurumsal (Dünya Sağlık Örgütü vd.) adımlar ile tezahür etmiştir. Gelişen aynı farkındalık doğrultusunda salgınlar, aynı dönemde etik (triyaj, tayınlama), hukuk (hasta/sağlık hizmeti tedarikçisi hakları, hükûmet ve mercilerin sorumlulukları) ve medya (konvansiyonel/sosyal medyada prezantasyon, enformasyon, dezenformasyon) perspektiflerinden de çokça ele alın-mıştır. Ne var ki bir asır sonra bugün, bir başka respiratuvar hastalık olarak COVID-19, eldeki tüm gelişkin XXI. yüzyıl tıp teknolojisine ve bilgisine karşın yedi milyona yakın can alarak, salgın hastalıkları bir kez daha insanlığın acı gündemi haline getirmiştir. Yine bu gündem sırasında, 2022’nin Ekim ayında, iki yüze yakın Türk, Avrupalı ve Amerikan bilim insanının iştiraki ve de Dicle Üniversitesi—İstanbul Üniversitesi—Tıp Etiği, Tıp Hukuku, Tıp Tarihi Derneği (kuruluş 2004) işbirliği ile, Uluslararası Tarihsel, Yasal, Etik ve Medya Boyutlarıyla Salgın Hastalıklar Kongresi (Dicle Üniversitesi’nde) gerçekleşmiştir. COVID-19 atmosferinde gerçekleştirdiğimiz bu kongrenin hedefi, salgın hastalıklara dair kolektif hafızadan büyük ölçüde silinmiş olan realiteleri yeniden dile getirmek, dahası, dile getirilebilecek yeni hususlara kulak vermek olmuştur. Türkiye’nin pek çok üniversitesinden çok kıymetli Türk akademisyenlerin sunumları, yanı sıra Dr. (PhD) Carlos Viesca (Uluslararası Tıp Tarihi Derneği Asbaşkanı), Prof. Dr. Jochen Taupitz (Mannheim Üniversitesi, Hukuk Fakültesi), Prof. Dr. hab. Jaroslaw Kita (Lodz Üniversitesi, Felsefe ve Tarih Fakültesi), Prof. Dr. hab. Robert Lipelt (Jan Grodek Üni-versitesi, Sosyal Bilimler Fakültesi), Prof. Dr. hab. Bozena Plonka-Syroka (Wroclaw Tıp Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi) gibi yabancı duayenlerin katkıları, ayrıca kamunun ve medyanın da büyük ilgisiyle, bu hedefimize doğru büyük bir adım atmış olduğumuz kanaatindeyiz. İsmiyle müsemma kongremizde, Türkiye’de ve başka ülkelerde geçmiş-te yaşanmış ve gelecekte yaşanabilecek olan salgınlar, mezkûr tarihî kıssalardan gü-nümüze çıkarılabilecek hisselerin yanı sıra, çok çeşitli hukuk, etik ve medya perspektif-lerinden de bakılarak ele alınmış, konuşulmuş, tartışılmıştır. Bu sene (2023) ise, salgın hastalıklar temalı tüm bu sunum ve bilgileri, herkesin istifadesine arz adına kitaplaş-tırmayı hedefledik. Bu hedefimiz de yayımlamış olduğumuz iki (cilt) kitap ile gerçek-leşmiş bulunmaktadır. Yine kitaplarımızın ön kapakları, kongremizde en büyük ya-bancı katılımcı grubu ile temsil olunan Polonya ile Türkiye arasındaki dostluk ve bilim-sel işbirliğini kutlamak isteğiyle, ve editörlerimizden Dr. Öğr. Üyesi M. Kemal Temel’in (İstanbul Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı) girişimi ve muhatap Sanok Tarih Müzesi’nin de nazik izinleriyle, Leh ressam Zdzislaw Beksinski’nin tablolarından biri ile tezyin edilmiştir. Mart ayında basılan kitaplarımızın, Şubat 2023’te gerçekleşen ve on binlerce yurttaşımızı yitirdiğimiz Güney—Güneydoğu Anadolu deprem felake-tinden ileri gelen doğal engellerden (ortak acımız, alt üst olan program ve planlarımız, metinlerde yalnızca yapısal editörlük sağlayabilmemiz vd.) olabildiğince az etkilenmesi için elimizden gelen gayreti gösterdiğimizi de not düşmek isteriz. Her bilimsel bilgi şöleninin ve metninin, Beksinski’nin tablosundaki gibi, karanlıkla-ra tutulan birer ışık olduğu düşüncesindeyiz ve söz konusu kitaplarımızdan etik–hukuk–medya temalı ikincisini, bu düşünce ve en iyi dileklerimizle tüm okurlara arz ederiz..